Hamza Hamzabegović//www.bosliterni.ba
List „Oslobođenje“, 06.09.2022.
Književnik Hamza Hamzabegović u posljednje tri godine istraživao je dijelove povijesti u velikom razdoblju Bizanta i sve to pretočio u knjigu.
Piše: Almir Bičakčić
Knjiga “Otkud Slavenima pola kontinenta?” autora bh. književnika Hamze Hamzabegovića promovisana je proteklog vikenda u Art kući sevdaha na Baščaršiji. Ovo značajno djelo, kako ističe Hamzabegović, nastalo je dugotrajnim istraživačkim radom, a samo prenošenje prikupljenih podataka i spoznaja u pisanu formu trajalo je blizu tri godine. Autor naglašava da su važan izvor njegovih saznanja “Franačke kronike iz ranog srednjeg vijeka” (Anali franačkog kraljevstva) koje autentično opisuju sukobe Franaka sa susjedima u 6, 7, 8. i 9. stoljeću. Na franačkoj istočnoj granici su, kaže, to samo Avari i Slaveni.
Kad je propala avarska država Avarski kaganat, Slaveni su naslijedili prostor istočne Evrope zajedno s Balkanom, gdje i danas žive.
– Pošto se nigdje ne pominju današnji nazivi Slavena, tema me je zaokupirala i tako je i nastala knjiga naslovljena “Otkud Slavenima pola kontinenta?” čiji je odgovor sasvim jednostavan. Prostore su naslijedili od Avara. To jednostavno pitanje i odgovor zakomplicirali su historijsku nauku o srednjem vijeku. Za klasičnu historiju je rani srednji vijek mračno doba, koje ona letimično prelazi i ne prepoznaje u biti značajno razdoblje Avara i Slavena, što je tzv. simbioza avarske konjice i slavenske pješadije. S druge strane, srednjovjekovne autentične kronike, franačke, bizantske, langobardske, pa i bugarske, ne poznaju današnje nazive Zapadnih, Istočni niti Južnih Slavena. Tu je istraživačka nauka u konfliktu s klasičnom historijom, ne samo moja malenkost već i austrijski naučnik i medievalist Valter Pohl, mađarski naučnik Bodo Anke, bugarski historičar Daniel Ziemann i drugi, ističe Hamzabegović.
Napad Avara i Slavena
Glavni stub knjige su poglavlja o avarskoj državi Avarski kaganat, zatim dolazak Avara na evropsko tlo po pozivu bizantskog cara Justinijana I Velikog (558), pokoravanje Anta (protoslavena) (559), kao i sklapanje čudnog savezništva sa Slavenima (563), te njihovo zajedničko izbijanje na Dunav iste godine.
Iz tog razdoblja posebno mjesto u povijesti Evrope, navodi autor, ima napad Avara i Slavena na Franke 566, koji je predvodio avarski kagan Bajan I.
– U tom pograničnom sukobu zarobljen je franački udioni kralj Sigibert I. Sukob se najvjerovatnije dogodio na franačkoj teritoriji, na rijeci Saale u današnjoj Njemačkoj. Očito da bi sebi spasio život, kralj Sigibert I pristaje na podjelu teritorije i uzajamno priznavanje državnosti. Linija razgraničenja je išla od Dunava, pa smjernicom koju daje rijeka Saale do Baltičkog mora. Time je u grubim crtama skicirana geopolitička podjela Europe (566) na avarsko-slavensku i na franačku interesnu sferu. Gospodar Avara, kagan Bajan I, užurbano je kolonizirao zadobijene teritorije. Prvi koji su deportirani u te oblasti bili su pokoreni Anti. Slaveni su bili izvršioci naredbi i sprovodili roblje u prostore koje odrede avarski vlastodršci. Anti i Slaveni su se služili istim govorom, a Avari su priznavali samo Slavene. Ako se Anti, ali i ostali zarobljenici, uključe u redove slavenske pješadije, postajali su i oni Slaveni i imali pravo na ratni plijen. Tako je otprilike tekao fenomen slavenizacije istočne Europe, pojašnjava.
Književnik Hamzabegović, obrađujući temu, kaže da su Slaveni, Sloveni, Slawi dobili ime od riječi Sklavenes ili Sklabenoi koja je označavala radnu snagu na bizantskim ogromnim gazdinstvima, tzv. sklavinijama na kojima je radilo dovedeno roblje ili kidnapovano ljudstvo, osiromašeno lokalno stanovništvo ili pečalbari koji su obično bili Anti.
Bizantske hronike
– U Bizantskom carstvu često je dolazilo do vjerskih i političkih sukoba. Tako je general Trakije, Vitalian, digao bunu velikih razmjera s namjerom da izvrši državni udar i da preuredi državu prema svojim vizijama, a građanski rat trajao je različitim intenzitetom između 513. i 518. g. Vitalian se oslanjao na svoje vojnike, a najviše na masu roblja s poljoprivrednih imanja, ali i na bezbroj antskih soldateski. Bila je to praktično buna balkanskih sklavenoa u Bizantskom carstvu.
U bici pod konstantingradskim zidinama 515. g. carska vojska je odnijela pobjedu nad pobunjenicima. Strahujući od osvete i kazni, pobunjenici su pobjegli preko Dunava zajedno sa antskim invazorima i smjestili se na prostor sjevernih Karpata.
Sve te odbjegle ljude Grci, Bizantinci, nazivali su Sklavini koji će se ubrzo pojavljivati kao brojne pljačkaške horde, a bizantske kronike ih bilježe kao opasne barbare pod nazivom Sklavini. Iz tog naziva proizašlo je ime Sklaveni, Slaveni, Sloveni, Slawi koji su se služili antskim govorom, što će u avarskom razdoblju postati slavenski, zaključuje autor.
Osim sarajevske, promocija knjige “Otkud Slavenima pola kontinenta?” (historijska sinteza) očekuje se i u Travniku, Livnu i Tuzli
Stil Hamzabegovićevog pisanja je moderni bosanski jezik. Poslije završenog studija (njemački jezik i književnost na Filozofskom fakultetu u Sarajevu, Odsjek germanistika), okušao se kao pripovjedač i romansijer, a u posljednje vrijeme uglavnom obrađuje historijsku tematiku.
Oslobođenje, 06.09.2022.
Oslobođenje, strana 27.